Ze waren er inderdaad erg hard in. Zes jaar later werden de Chagossiërs ("Ilois", zoals ze zichzelf noemen) opgepakt, op schepen geladen en gedumpt aan de waterkant van Port Louis in Mauritius, waar de meesten van hen sindsdien in bittere armoede hebben geleefd. Maar deze maand is een aantal van hen op een Mauritiaans schip teruggekeerd naar de eilanden.

Nog niet om te blijven. Zij werden gedurende hun hele bezoek geschaduwd door een Brits "visserijbeschermingsvaartuig", dat op komische wijze beweerde dat het "meewerkte aan milieuonderzoek". Maar de balans is nu zo ver doorgeslagen in het voordeel van de voormalige bewoners dat het Britse schip het Mauritiaanse schip niet durfde tegen te houden.

Terwijl de bemanning van hun eigen schip voor de Mauritiaanse regering de maritieme grenzen van het gebied vaststelde, bezochten de Ilois hun oude huizen, nu zonder dak en overwoekerd door vegetatie. Daarna moesten ze terug naar Mauritius - maar waarom waren ze in de eerste plaats verbannen?

De misdaad die Gore-Booth in 1966 schaamteloos besprak, was begaan in opdracht van de Verenigde Staten. De Chagos Eilanden, een archipel van 62 koraalatollen in het midden van de Indische Oceaan, zouden een ideale basis vormen voor bommenwerpers van waaruit het grootste deel van Zuid-Azië en Oost-Afrika kon worden overheerst, en het Pentagon wilde ze hebben.

Groot-Brittannië, in zijn gebruikelijke "kiss-up, kick-down" modus, was graag bereid te helpen, maar er was een probleem. De Chagos eilanden werden bestuurd als onderdeel van de Britse kolonie Mauritius, die in 1968 onafhankelijk zou worden. De Verenigde Staten waren er niet happig op om een belangrijke strategische basis te hebben in een onafhankelijk Afrikaans land, dus moest er iets gedaan worden.

De oplossing was natuurlijk om de Chagos Eilanden van Mauritius af te scheiden en ze tot Brits Territorium in de Indische Oceaan (BIOT) te verklaren. Makkelijk gedaan: bied de Mauritianen 3 miljoen pond voor de eilanden, en zeg hen dat ze geen onafhankelijkheid kunnen krijgen tenzij ze de deal aanvaarden.

Dit gebeurde echter op het hoogtepunt van de dekolonisatie, toen koloniale gebieden overal in de 'Derde Wereld' het recht op zelfbeschikking opeisten. Wat als de Ilois hetzelfde doen? Dan kunnen we beter alle inwoners verwijderen.

Dus dat is wat Groot-Brittannië in 1972 deed, en valselijk beweerde dat er geen inwonende bevolking was, alleen contractarbeiders. De Ilois mogen al vijftig jaar niet meer terugkeren, en alle mensen die er echt geboren zijn, worden oud, maar hun kinderen en kleinkinderen zijn het niet vergeten.

Zij zijn er in 2000 in geslaagd een uitspraak van de Britse rechter te verkrijgen waarin de uitwijzing onwettig werd verklaard en de Britse regering werd gelast de eilandbewoners naar huis te laten terugkeren. Dit vonnis zou misschien zelfs zijn opgevolgd - ware het niet dat in 2001 de aanslagen van 11 september plaatsvonden en de Amerikaanse basis op het Chagos-eiland Diego Garcia een belangrijk knooppunt werd in de 'oorlog tegen het terrorisme'.

Twintig jaar lang hebben Amerikaanse B-52's vanaf de Chagoseilanden Afghanistan en Irak met tussenpozen gebombardeerd, en Diego Garcia, zonder burgerbevolking, werd een doorgangsplaats voor gevangenen die onvindbaar tussen Amerikaanse 'black sites' over de hele planeet werden gevlogen. De eilanden werden lang geleased van het Verenigd Koninkrijk, en de VS wilde ze niet teruggeven.

Groot-Brittannië houdt nog steeds vol dat het de soevereine macht is op de eilanden (hoewel het de VS zijn die ze beheren), maar sinds het Internationaal Gerechtshof in 2019 oordeelde dat de hele uitwijzing illegaal was, is het in de verdediging gedrongen. De Algemene Vergadering van de VN, en meer recent het Internationaal Tribunaal voor het Recht van de Zee, hebben zich achter die uitspraak geschaard.

Het zal nog wel even duren, maar de Verenigde Staten hebben niet echt meer een basis op Diego Garcia nodig omdat ze toegang hebben tot luchtmachtbases in Qatar, Bahrein, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten, die allemaal veel dichter bij de actie liggen. Bovendien zegt Mauritius dat het niet erg is als de basis blijft, zolang het zijn eilanden maar terugkrijgt.

Dus de Ilois zullen binnenkort naar huis gaan - en ondertussen, hier is een leuk feitje. De Chagos-archipel ligt op de bodem van een enorme komvormige depressie in de oceaan van bijna 100 meter diep. Als de zee werkelijk vlak was - als de enorme zwaartekrachtsanomalie die deze kom openhoudt er niet was geweest - zouden de Chagoseilanden allemaal in zeer diep water liggen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer