Al het gepraat over democratie valt in Europa en Noord-Amerika in goede aarde, maar elders riekt het naar hypocrisie. Drie eeuwen imperialisme en opvallend falen van het Westen bij het verdedigen van de democratie in het recente verleden en het heden in Afrika, het Midden-Oosten en Azië maken dat deze beweringen absurd klinken voor mensen in de ontwikkelingslanden.

Zo zei de Braziliaanse president Luiz Inácio 'Lula' da Silva twee weken geleden in China dat "de Verenigde Staten moeten ophouden met het aanmoedigen van oorlog en over vrede moeten gaan praten" in Oekraïne.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov, zegt even later in Brazilië: "We zijn onze Braziliaanse vrienden dankbaar voor hun uitstekende begrip van het ontstaan van deze situatie."

De woordvoerder van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad, John Kirby, beschuldigt Lula van "het napraten van Russische en Chinese propaganda", maar van Indonesië tot Zuid-Afrika tot Brazilië hoor je hetzelfde soort praatjes.

In plaats van zich aan te sluiten bij het handelsembargo tegen Rusland, kopen ze Russische olie en gas met grote korting en maken ze geen onderscheid tussen de agressor en de verdediger. Hier zit veel eigenbelang in, maar er is ook een oprecht onbegrip over waarom westerse landen zich zo druk maken over de invasie van Oekraïne.

Het Westen gaf geen moer om de decennialange militaire interventie van Saoedi-Arabië in Jemen. Haar enige zichtbare zorg in het door oorlog verscheurde Sudan is haar eigen burgers bevrijden. Toch pompt het geld en wapens in Oekraïne, terwijl de stijgende energieprijzen en verpletterende schulden de levensstandaard aantasten en regeringen in de hele ontwikkelingswereld destabiliseren.

Het "Mondiale Zuiden" ziet hierin slechts een dubbele moraal en racisme. Zijn de Oekraïners belangrijker omdat ze blanke Europeanen zijn? Goede vraag.

Het Westen heeft zijn zaak niet geholpen door te beweren dat hun hulp aan Oekraïne deel uitmaakt van een wereldwijde strijd voor democratie. Dat is geen argument dat autoritaire regimes aanspreekt. Zij zouden veel ontvankelijker zijn voor een argument dat gebaseerd is op soevereiniteit, dus waarom horen we daar zo weinig over?

Westerse regeringen houden vast aan het "democratie in gevaar"-argument omdat dat veel beter aanslaat bij hun eigen binnenlandse publiek dan een of ander abstract juridisch argument over het verdedigen van het internationale recht inzake de onschendbaarheid van grenzen. Het is echter het hele onafhankelijke bestaan van Oekraïne dat in gevaar is, niet alleen het politieke systeem.

De Russische president Vladimir Poetin houdt absoluut niet van democratie, en hij heeft zich zeer vijandig opgesteld toen landen aan Ruslands eigen grenzen democratische revoluties hadden. Maar het idee dat hij is begonnen aan een kruistocht om de democratie de kop in te drukken - en dat zijn ambities verder reiken dan de voormalige grenzen van de oude Sovjet-Unie - is gewoonweg belachelijk.

In de praktijk is de Russische invasie van Oekraïne het misgelopen erfgoedproject van een ouder wordende dictator. Poetin wilde een monument voor zichzelf bouwen door de drie landen die onder het Russische Rijk bekend stonden als "alle Russen" (nu Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne) te verenigen.

Ze spreken allemaal Oost-Slavische talen, maar wat dan nog? Tsjechië, Polen en Slowakije spreken allemaal West-Slavische talen, maar het zijn onafhankelijke landen. Poetins droom was een dwaasheid die alleen met geweld kon worden verwezenlijkt - en het bleek dat hij niet genoeg kracht had, omdat de rest van Europa in de weg stond.

De westerse landen kwamen niet unaniem ter verdediging van Oekraïne omdat ze van de Oekraïners hielden. Zij deden dat omdat Rusland de heilige regel schond waarop de Verenigde Naties na 1945 zijn gebaseerd: grenzen mogen niet meer met geweld worden veranderd. Verovering, tot nu toe de motor van de meeste historische veranderingen, is voortaan illegaal.

Deze revolutionaire verandering is alleen geaccepteerd omdat kernwapens oorlog tot een apocalyptische, existentiële bedreiging hebben gemaakt. Zij wordt het meest serieus genomen in de ontwikkelde landen, waar de oorlogen al het meest vernietigend waren, maar zij heeft ook veel landen in het Zuiden behoed voor grensoverschrijdende oorlogen die onder de oude regels onvermijdelijk zouden zijn geweest.

De nieuwe regels zijn ook overtreden, met name bij de Amerikaanse invasie van Irak in 2003, maar ze zijn de afgelopen 77 jaar nageleefd in een mate die onze voorouders zou verbazen. Dat is het echte beginsel dat de westerse landen in Oekraïne op het spel zien staan: onschendbare soevereiniteit, geen "democratie".

Zou het de moeite waard zijn voor het Westen om duidelijker uit te leggen wat zijn werkelijke uitgangspunt is in Oekraïne? Nee, waarschijnlijk niet. Niemand in de ontwikkelingslanden zou het geloven, ook al is het toevallig waar.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer