De ontdekking van een nieuwe mensaap is zeker opwindend nieuws. Maar niet allemaal goed nieuws, zo lijkt het. Met minder dan 800 Tapanuli orang-oetans die nog in het wild leven, hebben onderzoekers een nieuwe soort ontdekt die al op de rand van uitsterven staat.


Al moeite om te overleven

De redenen? Verlies van habitat door mijnbouw, bebouwing, oprukkende bebouwing en illegale houtkap blijven hun leefgebied bedreigen. Deze orang-oetans overleven op slechts ongeveer 1.100 vierkante kilometer in Noord-Sumatra, en aangezien hun populatie al verdeeld is over 3 secties bos die van elkaar gescheiden zijn door wegen en landbouwgrond, zijn er dringend beschermingsmaatregelen nodig om hun voortbestaan te garanderen. Ze zijn nu al de meest bedreigde mensaapsoort ter wereld, en hun kritieke leefgebied, met de hoogste dichtheden orang-oetans, is momenteel blijkbaar op geen enkele manier beschermd en staat vermoedelijk op de planning voor ontwikkeling door een grote nieuwe hydro-dam.


Orang-oetans in het algemeen

De naam orang-oetan betekent 'man van het bos' in het Maleis. Er zijn, of waren, slechts twee soorten orang-oetans: Er zijn kleine sociale en fysieke verschillen, zoals gezichtsbeharing en sociale interactie. Borneose orang-oetans leven semi-solitair, maar beide hebben een vergelijkbaar dieet van fruit en bladeren en af en toe een insect of klein zoogdier. Sumatraanse orang-oetans zijn lichter van kleur, hebben langer lichaamshaar en minder hangende keelzakken dan Borneaanse orang-oetans, maar de verschillen tussen hen zitten in hun chromosomen en kunnen visueel alleen echt uit elkaar worden gehouden door ze naast elkaar te leggen. Tapanuli orang-oetans hebben kroeshaar, kleinere hoofden en plattere en bredere gezichten. Dominante mannelijke Tapanuli orang-oetans hebben prominente snorren en grote platte wangkussentjes, bekend als flensjes, bedekt met donshaar.

Orang-oetans behoren tot de zeldzaamste primaten op aarde en worden geconfronteerd met ontbossing, stroperij, illegale handel in huisdieren en bosbranden. Sinds 1960 is hun populatie met 50% afgenomen en wetenschappers voorspellen dat dit tegen 2025 nog eens 22% zal zijn.

Orang-oetans kunnen tot 50 jaar oud worden, maar hebben een relatief laag voortplantingspercentage omdat vrouwtjes maar eens in de 5-10 jaar bevallen. Volgens de IUCN/SSC Primate Specialist Group's Section on Great Apes zal het uitsterven van de orang-oetans een spiraal veroorzaken als jaarlijks meer dan 1% van de populatie verloren gaat.

Credits: envato elements;

We hebben een gemeenschappelijke voorouder

Ze lijken griezelig veel op mensen, delen 96,4% van onze genen en zijn zeer intelligent, hebben een vacht in plaats van haar, maar ondanks dat ze kunnen communiceren, hebben ze nog niet leren 'praten' zoals wij.

Van sommige Borneose orang-oetans is bekend dat ze bladeren als servetten gebruiken, maar dat doen ze niet allemaal. Sumatraanse orang-oetans gebruiken bladeren als handschoenen om het stekelige spul te hanteren, en sommige leggen bladeren neer op stekelige boomtakken om een comfortabele zitplaats te creëren. Ze staan allemaal bekend om hun kenmerkende rode vacht en brengen het grootste deel van hun tijd door in de bomen - met hun lange, krachtige armen en grijphanden en -voeten kunnen ze zich als feilloze acrobaten door de takken bewegen. De aanleg van orang-oetans voor cultuur wordt aangemoedigd door hun griezelige vermogen om na te bootsen, en het aanleren van nieuw gedrag is zo simpel als het spelen van een 'aap ziet, aap doet'-spel. Het zijn fervente gebruikers van gereedschap, en gedragingen die nuttig blijken te zijn, of een taak efficiënter maken, kunnen zich in de loop der tijd door hun populatie verspreiden zonder dat daar directe communicatie of instructie voor nodig is.


Leven achter tralies

Moeten ze in dierentuinen gehouden worden? Er valt aan te nemen dat ze gehouden worden met het oog op 'herintroductie in het wild', hoewel het waarschijnlijker is dat ze daar zijn om het bezoekersaantal te verhogen. In gevangenschap is het een uitdaging om ze mentaal bezig te houden en er is weinig bekend over hun behoeften aan activiteiten, het gebruik van hun leefruimte en hoe dierentuinbezoekers hen beïnvloeden. Het fokken van orang-oetans in gevangenschap met als doel ze weer vrij te laten is momenteel echter geen gangbare praktijk op het gebied van orang-oetanbescherming en de IUCN neemt geen orang-oetans op in haar lijst van wilde diersoorten waarvoor het fokken in gevangenschap is aanbevolen als beschermingsmaatregel. Het is beter om ervoor te zorgen dat lokale gemeenschappen betrokken zijn bij en steun geven aan initiatieven voor natuurbehoud en het redden en herintroduceren van wilde, gewonde of verweesde exemplaren in het wild wordt aangemoedigd.

Author

Marilyn writes regularly for The Portugal News, and has lived in the Algarve for some years. A dog-lover, she has lived in Ireland, UK, Bermuda and the Isle of Man. 

Marilyn Sheridan