Voor het eerst herdenkt Portugal plechtig 25 november 1975, een datum die lange tijd werd verbannen naar een voetnoot in de geschiedenisboeken. Deze cruciale mijlpaal in de consolidatie van de Portugese democratie is vaak over het hoofd gezien en werd slechts af en toe genoemd door liberaal georiënteerde partijen en bewegingen. Pas in 2019 kreeg de datum bredere politieke aandacht toen de CDS-PP een herdenkingsstemming voorstelde op de 44e verjaardag. Hoewel de stemming werd goedgekeurd, kreeg deze te maken met onthoudingen van socialisten en oppositie van communistisch georiënteerde partijen, wat de ideologische kloof blootlegt die de betekenis van deze dag nog steeds omringt.

In tegenstelling tot 25 april, dat door het hele politieke spectrum wordt erkend als het beginpunt van de Portugese democratie, is 25 november meer omstreden. Het is belangrijk om te onthouden dat na de Anjerrevolutie niet alle militaire en politieke krachten voorstander waren van democratische vrijheid. Voor sommigen betekende de val van de Estado Novo een kans om een communistische dictatuur te vestigen, actief gesteund door de Sovjet-Unie. Álvaro Cunhal, leider van de PCP, was één van de sleutelfiguren achter dit project. In zijn beroemde interview met Oriana Fallaci verklaarde hij dat er in Portugal geen parlement of verkiezingen zouden komen, waarbij hij de rol van gematigde krachten zoals de PS van Mário Soares en de PPD van Sá Carneiro afwees.

De tegencoup van 25 november 1975 maakte een einde aan de communistische aspiraties en verstevigde het pad naar een pluralistische democratie. Het is begrijpelijk dat deze officiële viering voor sommige sectoren ongemakkelijk is. Toch is het historische belang van deze datum onmiskenbaar: het zorgde ervoor dat de vrijheid die in april werd verworven niet werd vervangen door een andere vorm van onderdrukking.

De geschiedenis van Portugal is gekenmerkt door instabiliteit, van de Eerste Republiek tot het einde van de Estado Novo. Te midden van revoluties, staatsgrepen en autoritaire regimes kende het land maar weinig perioden van vrede die bevorderlijk waren voor de politieke, sociale en economische ontwikkeling. Vandaag vieren we zowel 25 april als 25 november, maar hebben we echt de essentie van vrijheid bereikt?

Een echt vrij land kan overheidsinitiatieven gericht op het controleren van informatie niet normaliseren. Het recente actieplan van de regering voor de media is een verontrustend voorbeeld. Tot de aangekondigde maatregelen behoren het opstellen van een gedragscode voor de media, de geleidelijke vermindering van reclame op RTP en de strijd tegen desinformatie. Hoewel dit plan ogenschijnlijk goed bedoeld is, roept het ernstige vragen op over de onafhankelijkheid van de pers.

Als de staat de grootste "stakeholder" in informatie wordt, is het logisch om vraagtekens te zetten bij de gevolgen voor de persvrijheid. Journalisten en mediaprofessionals zijn volledig in staat om hun beoordelingsvermogen te gebruiken en feiten te beoordelen zonder het toezicht van een door de overheid voorgeschreven "gedragscode". Initiatieven als deze lijken gevaarlijk veel op ervaringen uit het verleden, zoals het Nationaal Informatie Secretariaat ten tijde van de Estado Novo, dat zich voordeed als een publieke dienst maar in de praktijk een propaganda-instrument voor het regime was.

Een andere controversiële maatregel is het "Amália" project, een kunstmatige intelligentie tool ontworpen om informatie te verstrekken in Europees Portugees. Hoewel de naam de nationale identiteit oproept, is het verontrustend dat de focus ligt op het creëren van instrumenten voor informatiecontrole terwijl de structurele problemen van het land onopgelost blijven.

Vijf decennia na 25 april en 25 november is Portugal nog steeds een van de armste landen in de Europese Unie, ondanks het feit dat het een van de grootste ontvangers van EU-fondsen is. We hebben te maken met een alarmerende braindrain: meer dan 20% van de bevolking woont in het buitenland en dat aantal blijft groeien. Jonge en gekwalificeerde professionals emigreren bij gebrek aan kansen, terwijl het land worstelt met onhoudbare overheidsuitgaven.

De regering moet absoluut een liberaal beleid voeren dat het gewicht van de staat in de economie vermindert en individuele vrijheid en vrijheid van ondernemerschap bevordert. Projecten zoals "Amália" of het actieplan voor de media pakken de echte problemen van het land niet aan. In zo'n fragiel scenario kunnen we niet accepteren dat middelen worden besteed aan initiatieven die meer gericht lijken op het controleren van informatie en pseudo-patriottische propaganda dan op het oplossen van de structurele problemen van Portugal.

Ja, we vieren 25 november voor het eerst officieel. Maar de vraag blijft: zijn we echt een vrij land?

Author

Cláudia Nunes - Presidente of LOLA Portugal | Fellow Young Voices Europe."

Cláudia Nunes