Dat is de brandende vraag, niet alleen voor Zuid- en Zuidoost-Azië maar voor de hele wereld. Een hittegolf is een willekeurig fenomeen dat komt en gaat in bepaalde seizoenen voor een periode van enkele dagen. Een klimaatfeedback is voor altijd.

April tot juni, voordat de moesson arriveert, is altijd het warmste deel van het jaar in Zuid-Azië, maar nu breekt het alle grenzen.

Op 6 mei meldde het Indiase Meteorologische Departement het volgende: "Gisteren bedroegen de maximumtemperaturen 44-45°C in Telangana, het binnenland van Karnataka en het noorden van Madhya Pradesh; tussen 42-44°C in het zuidoosten van Uttar Pradesh, West-Bengalen, Tamil Nadu en aan de kust van Andhra Pradesh." Overal waanzinnig heet, met andere woorden.

De werkelijke cijfers zijn lager in regio's die verder van de evenaar liggen, maar de gemiddelde temperatuur wereldwijd was in elk van de afgelopen elf maanden de warmste die de wereld ooit in die maand heeft meegemaakt.

Er is dus duidelijk iets groots aan de hand, maar wat? Is het gewoon een grote El Niño, een opwarming van het oppervlaktewater van het oostelijke deel van de Stille Oceaan die elke drie tot zeven jaar voorkomt? Dat zou mooi zijn, want dat zou betekenen dat het cyclisch is en te zijner tijd weer weggaat.

Of is het een bevestiging van de bewering van klimaatwetenschapper Jim Hansen dat de gemiddelde temperatuur wereldwijd een halve graad C zal stijgen. Hij zegt dat nieuwe regels voor vervuiling de uitstoot van zwaveldioxide, die vroeger veel inkomend zonlicht terug de ruimte in kaatste en daardoor de planeet afkoelde, sterk terugdringen.

Of hebben we een grote terugkoppeling veroorzaakt in een natuurlijk systeem waar we ons niet bewust van waren? Er zijn ongeveer een dozijn potentiële omslagpunten die we kennen - het instorten van de West-Antarctische ijskap, het smelten van de permafrost, een overgang van regenwoud naar savanne in het Amazonegebied, enz. - maar er kunnen er nog een paar zijn waar we nog niets vanaf weten.

Dus welke is het? Het is erg onwaarschijnlijk dat het El Niño is, want deze was niet bijzonder sterk. Bovendien piekte deze in december en is sindsdien aan het afzwakken, terwijl de temperaturen wereldwijd records blijven breken.

Jim Hansen's voorgestelde verklaring is een kanshebber, omdat de 'bruine wolken' die boven grote Chinese steden hingen en de 'scheepswolken' van de uitlaatgassen van 60.000 gigantische tankers en containerschepen genoeg zonlicht reflecteerden om een significant koelend effect te hebben. Het opruimen van deze uitstoot zou de temperatuur zeker doen stijgen.

Helaas komen de data niet goed overeen. De uitstoot van Chinese fabrieken en zeeschepen werd over een periode van ongeveer vijftien jaar verminderd, terwijl de 'niet-lineaire' sprong in de gemiddelde temperatuur op aarde pas een jaar geleden begon. Bovendien betwijfelen sommige wetenschappers of de hoeveelheid koeling die verloren is gegaan groot genoeg is om de omvang van de opwarming te verklaren.

Ik zeg 'helaas', want dan blijft de minst wenselijke verklaring over: de plotselinge activering van een onbekende terugkoppeling. En vergeet niet hoe dit werkt. De opwarming die de mens al heeft veroorzaakt, brengt ons over een 'omslagpunt' dat we niet kunnen zien, en dat ontketent een terugkoppeling: opwarming door niet-menselijke bronnen die we niet kunnen uitschakelen.

De meest waarschijnlijke kandidaat voor een nieuwe mysterieuze terugkoppeling zijn de oceanen. Sinds we twee eeuwen geleden op grote schaal fossiele brandstoffen zijn gaan verbranden, hebben ze ongeveer een kwart van de door mensen uitgestoten kooldioxide geabsorbeerd. Belangrijker nog, ze hebben ongeveer 90% van de overtollige warmte opgezogen.

Nu geven ze misschien iets terug. In de afgelopen dertien maanden is de gemiddelde temperatuur van het zeeoppervlak wereldwijd omhoog geschoten. Volgens de Copernicus klimaatdienst van de Europese Unie is de temperatuur nu wereldwijd hoger dan ooit: 21,09°C.

Er waren niet genoeg gegevens over het gedrag van de diepe oceaanstromingen om de warmteput van de oceaan op de lijst van potentiële terugkoppelingen van de meeste klimaatwetenschappers te zetten. Velen hebben echter altijd gevreesd dat er een grens zou zijn aan de hoeveelheid warmte die de oceanen op lange termijn kunnen vasthouden.

We staan misschien op het punt om uit te vinden waar die grens ligt, en het zou de moeder van alle terugkoppelingen kunnen zijn. Of misschien blijkt het deze keer vals alarm te zijn. Het feit dat we nog niet eens weten wat, illustreert de diepte van onze onwetendheid en de omvang van ons gevaar.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer