Khamenei is nu ongeveer net zo oud als Joe Biden zou zijn aan het einde van een tweede termijn (85), dus het is begrijpelijk dat hij af en toe een misspraak maakt, maar dit was een doozy. Vijf miljoen extra mensen stemden in de tweede ronde van de Iraanse verkiezingen en ze stemden op Masoud Pezeshkian, de man die tegen het islamitische regime is.

Nou ja, niet echt tegen. Als je oproept om een einde te maken aan de 'islamitische heerschappij' - dat wil zeggen, de totale controle over het land door een zelfgekozen groep islamitische geleerden - krijg je een lange gevangenisstraf of zelfs de doodstraf, dus mensen doen dat meestal niet.

In plaats daarvan stemmen ze op mensen als Masoud Pezeshkian. Hij is een 'hervormer' die trouw belooft aan het theocratische systeem, maar aan de kiezers duidelijk maakt dat hij de dictatoriale aspecten van het systeem zal versoepelen als hij wordt gekozen.

Iraniërs spelen dit spel van politiek-per-signaal-vlag al sinds de revolutie 45 jaar geleden, en ze zijn er erg goed in geworden.

Het is normaal dat de helft of meer van de kiezers de verkiezingen boycot, omdat de Opperste Leider de kandidatenlijst altijd doorlicht en vaak alleen extreme aanhangers van de theocratie het halen. Maar af en toe komt er een gematigde hervormer op de kandidatenlijst en dan staan de 'democraten' (laten we ze zo noemen) voor een keuze.

Ze kunnen de verkiezingen zoals gewoonlijk boycotten om hun minachting voor het opzettelijk kreupele politieke systeem te tonen, of ze kunnen stemmen op een of andere 'hervormer' die onvermijdelijk niet meer is dan de beste van een slechte partij. Een radicale hervormer zou nooit voorbij het veto van de Opperste Leider komen.

Dat is wat er deze keer gebeurde, misschien omdat de beheerders van het systeem geen tijd hadden om het systeem op te tuigen zoals gewoonlijk. (Deze presidentsverkiezingen werden gehouden ter vervanging van Ebrahim Raisi, een hardvochtige repressieve president die in mei met zijn hele entourage omkwam bij een helikopterongeluk).

Slechts één van de vier kandidaten, Masoud Pezeshkian, kon worden omschreven als een 'hervormer', en zoals gewoonlijk onthielden veel niet onder de indruk zijnde democraten zich van stemming. Niemand kreeg meer dan 50% van de stemmen, dus de twee belangrijkste kandidaten gingen door naar een tweede ronde - maar Pezeshkin ging, tot verrassing van de meeste mensen, aan de leiding.

Hij was nog steeds gedoemd om in de tweede ronde te verliezen, tenzij er veel meer kiezers zouden komen opdagen, omdat zijn overlevende tegenstander in de tweede ronde, de conservatieve Saeed Jalili, de meeste regeringsgezinde stemmen zou erven van degenen die afhaakten. Maar vijf miljoen extra kiezers besloten dat Pezeshkian een kans had, kwamen naar de stembus en bezorgden hem de overwinning.

Wat betekent dit allemaal? Kan het echt een verschil maken in een 45 jaar oud systeem waarin de Opperste Leider altijd het laatste woord heeft?

Wat Iran zo moeilijk te lezen maakt, is dat het een oligarchie is, niet gebaseerd op rijkdom maar op religieuze kennis, die op het moment van levering verandert in een soort democratie. De kandidaten worden doorgelicht op religieuze orthodoxie, de media doen wat hen wordt opgedragen - maar niemand weet wie de verkiezingen gaat winnen. Dit is misschien wel de genadeklap voor het regime.

Ervan uitgaande dat Pezeshkian zijn ambt mag aanvaarden, zou dit zelfs het voortbestaan van de theocratie met nog een termijn of twee kunnen verlengen. De gekozen president heeft natuurlijk trouw gezworen aan de Opperste Leider, maar hij wil veranderingen in de Iraanse politiek en economie.

Hij roept op tot "constructieve relaties" met het Westen. Hij wil de no-nukes deal met de Verenigde Staten (die Donald Trump in 2018 annuleerde) nieuw leven inblazen om een einde te maken aan de verlammende sancties en de Iraanse economie te redden. Hij is tegen het gebruik van geweld om vrouwen hun haar te laten bedekken. Hij belooft te proberen de internetcensuur door de staat te versoepelen.

Niets te radicaal dus. Alleen maar meer bewijs dat de meerderheid van de Iraniërs een hekel heeft aan het bestaande systeem. Geen indicatie van wanneer die afkeer weer zal uitbarsten in regelrechte ongehoorzaamheid (hoewel dat vrij regelmatig gebeurt), of wanneer die ongehoorzaamheid eindelijk succes zal hebben.

Maar als je aannemelijk kunt maken dat 'dit niet eeuwig kan doorgaan', dan zeg je ook dat 'er ooit een einde aan komt'. Dit kan niet eeuwig doorgaan, en het einde is waarschijnlijk veel dichterbij dan het begin.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer