De twintig jaar durende Afghaanse oorlog was voor de meeste mensen in de rijke Westerse landen die er troepen heen stuurden nooit meer dan een wanklank buiten het toneel, dus je kunt niet verwachten dat zij zich de "lessen" van die oorlog herinneren. De Afghanen hebben nooit echte keuzes in de kwestie gehad, dus zij hebben geen lessen te onthouden. Maar de westerse militaire en politieke elites zouden beter hun best moeten doen.

De eerste les is: als je iemand moet binnenvallen, probeer dan het juiste land te kiezen. De Amerikanen wilden zeker ergens binnenvallen en het land straffen na de terroristische aanslagen van 11 september, maar het is onwaarschijnlijk dat de Taliban-heersers in Afghanistan op de hoogte waren van de plannen van Osama bin Laden. Het 'need-to-know' principe suggereert dat ze dat niet waren.

De tweede les is: wat de provocatie ook is, val Afghanistan nooit binnen. Het is heel gemakkelijk om het te veroveren, maar bijna onmogelijk voor buitenlanders om een langdurige militaire bezetting vol te houden. Ook marionettenregeringen overleven dat niet. Afghanen hebben het Britse keizerrijk op zijn hoogtepunt, de Sovjet-Unie op zijn machtigst, en de Verenigde Staten verdreven.

Terrorisme is een techniek, geen ideologie of een land. Sinn Fein in het Ierland van het begin van de 20e eeuw had hetzelfde doel als de Keniaanse Mau Mau-rebellen van de jaren 1960 - het Britse rijk verdrijven - terwijl de westerse "anarchisten" van het begin van de 20e eeuw geen territoriale basis hadden en (zeer onrealistische) mondiale ambities koesterden. Dat doen de islamisten van Al Qaida vandaag de dag ook.

Er zijn evenveel verschillende smaken terrorisme als er Franse kaassoorten zijn, en voor elk daarvan moeten strategieën worden ontwikkeld die passen bij de specifieke stijl en doelstellingen. Bovendien moeten de legers van de grote mogendheden zich altijd het essentiële principe herinneren dat nationalisme (ook bekend als "tribalisme") de grootste kracht-multiplicator is.

Westerse legers werden een jaar geleden uit Afghanistan verjaagd omdat zij alle lessen vergaten die zij hadden geleerd van een dozijn verloren anti-oproer oorlogen in voormalige koloniën tussen 1954 en 1975: Frankrijk in Algerije en Indochina, Groot-Brittannië in Kenia, Cyprus en Aden, Portugal in Angola en Mozambique, en de Verenigde Staten in Vietnam.

De drijvende kracht in al die laat-imperiale oorlogen was nationalisme, en de westerse legers leerden werkelijk de les van hun nederlagen. In de jaren zeventig leerden westerse militaire stafopleidingen hun toekomstige commandanten dat westerse legers guerrillaoorlogen in de 'Derde Wereld' (zoals die toen nog werd genoemd) altijd verliezen.

De westerse legers verliezen, hoe groot en goed uitgerust ze ook zijn, omdat de opstandelingen op eigen bodem vechten. Ze kunnen niet opgeven en naar huis gaan omdat ze al thuis zijn. Uw kant kan altijd opstappen en naar huis gaan, en vroeg of laat zal uw eigen publiek dat van hen eisen. Dus uiteindelijk zul je verliezen, ook al win je alle gevechten.


Maar verliezen doet er niet echt toe, want de opstandelingen zijn altijd eerst en vooral nationalisten. Ze hebben misschien stukjes van een grote ideologie opgepikt die hen het gevoel geven dat 'de geschiedenis' aan hun kant staat - marxisme of islamisme of wat dan ook - maar het enige wat ze echt willen is dat je naar huis gaat, zodat ze hun eigen show kunnen leiden. Dus ga. Ze zullen je niet echt naar huis volgen.

Dit is niet alleen een les in het beëindigen van zinloze postkoloniale oorlogen; het is een formule om onwinbare en dus zinloze oorlogen in de "Derde Wereld" te vermijden. Als je een terroristenprobleem hebt, zoek dan een andere manier om het op te lossen. Val niet binnen. Zelfs de Russen hebben die les geleerd na hun nederlaag in Afghanistan in de jaren tachtig.

Maar militaire generaties zijn kort: een typische militaire loopbaan duurt slechts 25 jaar, dus tegen 2001 herinnerden slechts weinigen in het Westerse leger zich die les. Hun opvolgers moesten het opnieuw op de harde manier leren in Afghanistan en Irak. Misschien hebben ze dat nu wel gedaan, maar ook zij zullen er binnenkort niet meer zijn.

Deze cyclus van leren en weer vergeten geldt niet alleen voor pseudo-imperiale oorlogen in de post-koloniale delen van de wereld. De oorlogen tussen de grote mogendheden zelf hadden ten tijde van de Eerste en Tweede Wereldoorlog zulke vreselijke gevolgen dat soortgelijke rampen meer dan 75 jaar lang zijn afgeschrikt, maar die tijd loopt misschien ten einde.

Zoals veel andere mensen schommel ik tussen hoop en wanhoop in mijn kijk op de koers die de geschiedenis nu volgt: optimistisch op maandag, woensdag en vrijdag, pessimistisch op dinsdag, donderdag en zaterdag, en op zondag weiger ik er ook maar aan te denken.


Vandaag is een [vul in], en dus voel ik me [hoopvol/verdrietig].

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer