Wie mag TAP kopen - Het is een 'heet hangijzer'

Vanaf het bescheiden begin tot aan de huidige positie als grote internationale luchtvaartmaatschappij heeft TAP Air Portugal belangrijke transformaties ondergaan die de positie in de luchtvaartindustrie hebben verstevigd.

Het is de aard van de luchtvaartindustrie dat luchtvaartmaatschappijen komen en gaan. Nationale luchtvaartmaatschappijen hebben altijd een voordeel gehad ten opzichte van zakelijke maatschappijen. Beide zijn gevallen. Enkele namen die me te binnen schieten zijn Pan Am, TWA, niet door de overheid gefinancierd maar wel grote spelers en bekende namen. FlyBe, Thomas Cook, Air Italy, British Caledonian en British Midland, Lakers Airways Skytrain, Sabena, Swissair (de Zwitserse luchtvaartmaatschappij), Monarch, groot en klein, de lijst gaat maar door. 26 beroemde luchtvaartmaatschappijen zijn failliet gegaan. TAP heeft het overleefd.

Een lange geschiedenis

TAP Air Portugal werd opgericht in 1945, kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog, met als doel Portugal te verbinden met zijn overzeese gebieden. De luchtvaartmaatschappij opereerde aanvankelijk met een kleine vloot van propellervliegtuigen en bediende een beperkt aantal routes. Naarmate het koloniale rijk van Portugal zich uitbreidde, namen ook de activiteiten van TAP toe, waardoor de luchtvaartmaatschappij in de beginjaren snel groeide. In de jaren 1950 had TAP zich gevestigd als een betrouwbare luchtvaartmaatschappij voor passagiers van en naar Portugal.

Een van de belangrijkste mijlpalen in de geschiedenis van TAP Air Portugal was de introductie van straalvliegtuigen in de vloot in de jaren 1960. Dit betekende een belangrijke verschuiving in de activiteiten van de luchtvaartmaatschappij, waardoor ze haar passagiers snellere en efficiëntere diensten kon bieden. Daarnaast ging TAP allianties en partnerschappen aan met andere luchtvaartmaatschappijen, waardoor het bereik en de connectiviteit verder werden uitgebreid. De luchtvaartmaatschappij richtte zich ook op het moderniseren van haar diensten en faciliteiten en introduceerde nieuwe technologieën en voorzieningen om de passagierservaring te verbeteren.

Politici en vakbonden hebben een sterke stem

Overheid en vakbonden hebben altijd een grote stem gehad in wat er met TAP gebeurt. Beiden hebben daar begrijpelijke redenen voor, maar dit heeft de vooruitgang bemoeilijkt, om nog maar eens duidelijk te maken dat TAP heeft overleefd. De Braziliaans-Amerikaanse luchtvaartmagnaat David Neeleman werd grootaandeelhouder. Onnodig om te zeggen, niet zonder de nodige controverse van de overheid en de vakbonden.

De ondernemer stelde dat het plan van zijn team "TAP had gered in 2015 en in de jaren daarna". Neeleman sprak over de "politieke inmenging en onaanvaardbare politieke druk" op de luchtvaartmaatschappij die hij tussen 2015 en 2021 leidde via het consortium Atlantic Gateway.

De JetBlue-ondernemer richtte vijf commerciële luchtvaartmaatschappijen op: Morris Air, WestJet, JetBlue Airways, Azul Brazilian Airlines en Breeze Airways, en samen met Humberto Pedrosa en Aigle Azur bezat hij tot zijn vertrek 45% van TAP Air Portugal. Onder meer dan een beetje controverse bestelde hij 53 nieuwe Airbus vliegtuigen. TAP heeft nog steeds een zeer moderne vloot van de nieuwste (en zuinigste) Airbus-vliegtuigen. In 2020, toen TAP weer staatseigendom werd, na de problemen veroorzaakt door de covid pandemie, zou Neeleman een uitbetaling van 55 miljoen euro hebben ontvangen voor het opgeven van zijn belang.

Covid was een enorme uitdaging

De covid pandemie was een serieus probleem voor TAP, zoals voor de meeste luchtvaartmaatschappijen. Niemand ging er goed mee om en duizenden vliegtuigpassagiers in heel Europa en daarbuiten raakten erg gefrustreerd over hun luchtvaartmaatschappijen, die de pandemie gewoon niet aankonden.

De afgelopen maanden was het onderwerp privatisering weer een belangrijk gespreksonderwerp. De verkiezingen hebben de gesprekken opgeschort, maar de nieuwe regering lijkt nog steeds voor privatisering te zijn. De CEO van TAP, Luís Rodrigues, stelt dat dit gedeeltelijk moet, wat leidt tot een berisping van de regering. Opnieuw lijken politiek en management het niet helemaal eens te zijn. Wat de vakbonden vinden is nog niet bekend, maar ze hebben een sterke stem.

Wie koopt er in TAP?

Een van de belangrijkste factoren waardoor luchtvaartmaatschappijen geïnteresseerd zijn in de overname van TAP is de strategische ligging van de routes. TAP heeft een sterke aanwezigheid in Europa, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika, met een focus op belangrijke markten zoals Brazilië en de Verenigde Staten. Luchtvaartmaatschappijen die hun trans-Atlantische activiteiten willen uitbreiden of hun bereik in Europa willen vergroten, zouden het routenetwerk van TAP zeer aantrekkelijk vinden. Daarnaast maken de moderne vloot en het concurrerende marktaandeel TAP nog aantrekkelijker als mogelijk overnamedoelwit.

Namen als Air France, KLM, Lufthansa en de IAG-groep. (Aer Lingus, British Airways, Iberia, Vueling en LEVEL). TAP is lid van Star Alliance, samen met 25 andere luchtvaartmaatschappijen. Binnen dezelfde luchtvaartgroep blijven moet een groot voordeel zijn. Voor mijn geld plaatst dat Lufthansa in een sterke positie, maar politici, management en vakbonden zullen het allemaal eens moeten worden, dus houd je adem niet in.

De reden dat TAP heeft overleefd en zal blijven overleven is dat het uniek is. TAP is niet alleen de vlaggenmaatschappij van Portugal, het is meer dan dat, het draagt de gastvrijheid en warmte van het Portugese volk uit. Ik herinner me dat ik op een TAP-vlucht stapte in New York, een stad die allesbehalve rustig is, en het was alsof ik terug was in Portugal. Warm en vriendelijk cabinepersoneel en een oprecht welkom. Ze doen het niet altijd goed, geen enkele luchtvaartmaatschappij doet dat. Maar terwijl veel luchtvaartmaatschappijen alleen maar bezig zijn om zoveel mogelijk passagiers te krijgen met de laagst mogelijke service, onderscheidt TAP zich nog steeds als een luchtvaartmaatschappij die hogere normen probeert te stellen.

Net als Portugal!

Afbeelding: 1947 TAP DC3. Foto: Ruth AS via Wikimedia Commons

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman