Zal het verhogen van de rente de inflatie daadwerkelijk een halt toeroepen?

De grote vraag is: maken hogere rentetarieven de inflatoire druk juist groter? Zal dit botte instrument onder de huidige omstandigheden succes hebben?

In tegenstelling tot de verwachting dat de rente nog twee of drie jaar laag zou blijven, gaan de centrale banken plotseling over tot agressieve renteverhogingen. Deze verhogingen volgen op het niet voorspellen van prijsstijgingen na de lockdown. De renteverhogingen zouden wel eens te weinig en te laat kunnen blijken te zijn. Bankiers kunnen ontdekken dat de huidige economische problemen zich voordoen tegen een achtergrond van meer genuanceerde problemen.

Als spaarder ben ik uiteraard blij met betere rendementen en ook met elk beleid dat de inflatie een halt toeroept. Ik vrees echter dat centrale banken tot de ontdekking zullen komen dat een verkrapping van het monetaire beleid deze keer niet zo doeltreffend zal zijn om hun doelstellingen te bereiken.

Economische instabiliteit

In plaats daarvan kunnen hun maatregelen leiden tot economische instabiliteit, een nog hogere inflatie en meer renteverhogingen in het verschiet. Deze economische tijdbom valt samen met een stormloop op de grote "groene" energietransitie, die ongetwijfeld voor ons allemaal extreem duur zal uitvallen. In plaats van de armsten in de samenleving te helpen, zal de overgang naar "groene" energie de ongelijkheid vergroten, de levensstandaard verlagen en de aspiraties van gewone mensen frustreren. Het is een geval van economie versus ideologie.

Onder normale omstandigheden zijn tariefverhogingen bedoeld om de vraag te onderdrukken door de discretionaire uitgaven te beperken. Werkende gezinnen, de middenklasse en hun loonzakjes worden vaak als offerlammeren gezien als het gaat om het bestrijden van de inflatie. Maar dat loopt vaak niet goed af omdat het leidt tot arbeidsonrust, sociale onrust, stakingen en protesten.

Mijn vrees is dat renteverhogingen geen oplossing bieden voor aanbodfactoren zoals die welke na Covid-19 aan de gang zijn. Ze zijn daar niet voor toegerust. Deze problemen aan de aanbodzijde zullen blijven bestaan zolang China zijn agressieve Zero-benadering van Covid-19 voortzet. Dan hebben we ook nog te maken met geopolitieke gebeurtenissen, grondstoffenschaarste en klimaatverandering. Renteverhogingen zullen de sancties tegen Rusland ook niet opheffen. Die hebben nu al een enorm effect op de voedsel- en energievoorziening en de kosten. Het is nog maar de vraag wie deze sancties het meest treffen.

Inflatie voeden

Omgekeerd kunnen hoge rentetarieven de inflatie juist aanwakkeren. In feite is het gewoon een extra kostenpost. Veel bedrijven werden tijdens de pandemie gedwongen meer te lenen, met als rechtvaardiging de lage leenkosten. Maar omdat de aflossingen nu zoals gewoonlijk veel meer kosten, hebben bedrijven geen andere mogelijkheid dan de hogere kosten door te berekenen aan de consument. Dit alles en de hogere hypotheeklasten leiden tot hogere looneisen. Het is een vicieuze inflatiecirkel.

Koersschommelingen kunnen ook valuta's beïnvloeden. Devaluatie van lokale munten verhoogt de kosten van het importeren van goederen, waaronder brandstof, naar die gebieden. In de jaren '80 en het begin van de jaren '90 had een combinatie van recessies, hoge inflatie en zeer hoge rentetarieven ernstige gevolgen voor de verwerkende industrie en dreef veel van die industrie naar het buitenland. Vooral naar Aziatische economieën met lage lonen, waar veel van die productie is gebleven. Hoewel de export van de verwerkende industrie een groot deel van het Westen heeft ontheven van zijn verantwoordelijkheid voor emissies, heeft het ook op het laatste moment structuren voor de toeleveringsketen gecreëerd die nu ernstig in het gedrang zijn.

Inflatiebel

Ik denk dat centrale banken nog steeds wegkwijnen in de overtuiging dat hoge rentetarieven de inflatiebel van de jaren tachtig hebben doen barsten. Wat misschien niet zo algemeen wordt herinnerd, zijn alle andere maatregelen die een even belangrijke rol hebben gespeeld, zoals de deregulering die de macht van de vakbonden heeft verzwakt. Het verre India, China, Oost-Europa en Rusland werden opgenomen in een steeds meer geglobaliseerd handelssysteem dat goedkope arbeidskrachten en overvloedige goedkope grondstoffen opleverde. Dit alles diende om de kosten van westerse goederen en diensten te verlagen. Het resultaat was drie decennia van glorieus lage inflatie. Party time!

Maar wat we hebben gedaan is deze landen enorm verrijken, vooral China. Als gevolg daarvan heeft China een enorme middenklasse, een geheel eigen consumptiemaatschappij gecreëerd. China concurreert nu actief om de middelen en grondstoffen die ze ons ooit graag verkochten. Het tij is gekeerd. Zij wilden wat wij kregen en ze kregen het in een beangstigend kort tijdsbestek!

Dichter bij huis hebben de centrale banken bijgedragen aan de inflatiespiraal. Aanvankelijk verlaagden de banken de rente om de depositohouders te beschermen. Ze moesten de totale ineenstorting van het financiële systeem in 2008 voorkomen. Sindsdien hebben de centrale banken blijk gegeven van een aanhoudende onwil om de rente weer op een normaal niveau te brengen. Daardoor hebben zij bijgedragen aan het aanwakkeren van een inflatoire tsunami. Abnormaal lage rentetarieven over een langere periode dreven de huizenprijzen drastisch op en voedden zelfs een vastgoedboom. Aangezien huisvesting zo'n belangrijke rol speelt bij het meten van de inflatie, is het verbazingwekkend dat de inflatie niet veel eerder aan het licht is gekomen dan nu het geval is.

Kwantitatieve versoepeling

Voeg aan dit ranzige heksenbrouwsel de nogal complexe rol van kwantitatieve versoepeling toe. Centrale banken financierden effectief regeringen door schulden op te kopen. Dit geld werd vaak verspild, wat leidde tot recordschulden wereldwijd, waarbij sommige regeringen al in onmogelijke financiële moerassen waren gestort. Alarmerend is dat sommige regeringen wellicht niet zijn toegerust om hogere rentelasten te weerstaan. De Europese Centrale Bank heeft met moeite geprobeerd het effect van de stijgende rentevoeten op lidstaten met een hoog risico, zoals Italië, binnen de perken te houden.

De financiën van de huishoudens worden duidelijk steeds meer bedreigd. De positieve ontwikkeling van de prijzen van activa, waaronder aandelen, pensioenen en onroerend goed, berustte op de veronderstelling dat de lage rentetarieven zouden aanhouden. Hoewel de feitelijke rentetarieven in historische termen zeer laag blijven, hebben de recente stijgingen ertoe geleid dat de aandelenkoersen met wel 20% zijn gedaald. Een stijging van 0,25% naar 0,50% komt in feite neer op een stijging met 50%, terwijl een hypothetische stijging van 10% naar 11% in reële termen slechts een stijging met 10% betekent, ondanks het feit dat het om een stijging met hele procentpunten gaat in plaats van met fracties. Dit betekent ook dat vastgoedwaarden onder druk staan. Zelfs cryptovaluta hebben oogverblindende verliezen geleden.

Lage rentetarieven hebben de investeringskanalen naar ontwikkelingslanden gesmeerd. Maar nu blijken stijgende rentevoeten, hogere energieprijzen en stijgende voedselprijzen een problematische omgeving te zijn voor opkomende markten die belangrijke handelspartners voor het Westen waren. Rentestijgingen waren een belangrijke factor achter historische financiële crises in zowel Azië als Latijns-Amerika. Het ziet ernaar uit dat boom and bust-cycli onze vooruitzichten wereldwijd blijven achtervolgen.

De regeringen en de centrale banken zullen ongetwijfeld op een dag hun triomfen tegen het spookbeeld van de inflatie verkondigen. Statistieken worden vaak gemicromanaged. Maar als de prijs van een brood stijgt van 1 euro naar 1,20 euro, komt dat in werkelijkheid neer op een stijging met 20%. Als de prijs de volgende keer dat hij wordt gemeten echter €1,20 blijft, is de prijsinflatie nul. Briljant nieuws! Intussen zijn de werkelijke kosten van levensonderhoud op de ranch geen jota gedaald, want het brood kost nog steeds €1,20.

Renteverhogingen kunnen dus uiteindelijk toch tot een economische vertraging leiden. Dit zal op zijn beurt een weerslag hebben op de reeds vertragende economische activiteit en zelfs de werkgelegenheidsvooruitzichten op langere termijn schaden. Zoals bij de meeste interventies kan de wet van de onbedoelde gevolgen in werking treden en turbulentie op de financiële markten teweegbrengen (wat tot op zekere hoogte al gebeurt). De centrale bankiers zullen uiteindelijk gedwongen zijn om terug te krabbelen en mogelijk opnieuw de rente te verlagen en nog meer geld in de economie te pompen, waardoor zij weer op het oude pad terechtkomen.

Douglas Hughes is a UK-based writer producing general interest articles ranging from travel pieces to classic motoring. 

Douglas Hughes