Hun nieuwe methode om gebeurtenissen in het verre verleden te dateren trok meteen mijn aandacht, want het eerste probleem dat ze oplosten was de exacte datum van de eerste Europese nederzetting in de Nieuwe Wereld. Het was de Vikingnederzetting in L'Anse aux Meadows in het uiterste noorden van Newfoundland, en het jaartal was 1021 na Christus.

Ik was altijd al geïnteresseerd in de Noormannen, omdat ik in Newfoundland ben opgegroeid en dat werd al gezien als de meest waarschijnlijke locatie van het gebied dat zij 'Vinland' noemden. Ik las de saga's ('Erik de Rode' en 'De Groenlanders'), die ronkende verhalen waren over triomf en verraad, maar duidelijk kort van geografische en chronologische details.

In de jaren 1960 ontdekten Noorse archeologen de resten van acht Noorse longhouses op de site van L'Anse aux Meadows. Dus de locatie was bekend, maar nog steeds niet de datum. De ontdekkingsreizigers kwamen uit de nieuwe Noorse nederzettingen in Groenland, die in 985 na Christus waren gesticht, maar niemand wist hoeveel later ze in Newfoundland aankwamen.

Dus wat maakt het uit! Laten we zeggen dat het het jaar 1000 na Christus was. Het Newfoundland Museum verklaarde dat het jaar 2000 het millennium van de Vikingnederzetting was, de plaatselijke toeristische autoriteiten gingen in de hoogste versnelling - en iemand van het museum nam contact met mij op om het script voor de tentoonstelling te schrijven, omdat...nou ja, omdat ik journalist en Newfoundlander was.

Ik slikte mijn twijfels in, noemde mijn prijs en deed het werk. Geen slecht werk, eigenlijk, want ik kon spelen met het feit dat de Noormannen in Newfoundland zowel vreedzame als gewelddadige contacten hadden met de plaatselijke inheemse bevolking.

Die mensen, waarschijnlijk verwant aan de uitgestorven Beothuk van Newfoundland of de moderne Innu van Labrador, waren zeer verre afstammelingen van de moderne mens die ongeveer 100.000 jaar geleden Afrika verliet, rechtsaf sloeg, heel Azië doorkruiste en uiteindelijk in Noord-Amerika aankwam toen de gletsjers zich ongeveer 14.000 jaar geleden terugtrokken.

De Noormannen daarentegen waren de verre afstammelingen van degenen die linksaf sloegen toen zij Afrika verlieten, Europa bewoonden - en uiteindelijk over de Atlantische Oceaan eilandhopten. Na al die millennia ontmoetten de twee migratiestromen elkaar uiteindelijk weer in Newfoundland. Daarom noemde ik de tentoonstelling 'Full Circle', en ging ik voorbij aan de vraag wanneer dat precies gebeurde.

Maar nu weten we het. Het ECHOES-team (dat staat voor 'Exacte Chronologie van Vroege Samenlevingen') kwam erachter door stukjes hout te onderzoeken die op de site van L'Anse aux Meadows waren gevonden en die duidelijk met ijzeren (Europese) bijlen waren gehakt. Een enorme zonnevlam in 993 AD liet een piek achter in de boomringen van dat jaar, dus tel gewoon de ringen vanaf daar tot aan de schors. De bomen stierven in 1021.


De specifieke datum van L'Anse aux Meadows doet er natuurlijk niet echt toe, maar de techniek wel. Door kosmische straling veroorzaakte pieken in atmosferische radiokoolstofconcentraties zijn een ander nieuw instrument om het verleden te achterhalen, en dat is nu belangrijk werk.

Twee eeuwen geleden reikte onze kennis van het verleden nauwelijks verder dan het klassieke Griekenland en Rome: pakweg 3000 jaar. Nu werken wetenschappers hard aan het doorgronden van klimaattoestanden van honderden tot miljarden jaren geleden, omdat inzicht in de patronen van het verleden ons kan helpen bij wat er daarna ook gebeurt. Elk stukje informatie kan waardevol zijn.

Allemaal goed en wel, maar waarom hield de Noorse nederzetting geen stand?

Zij gaven hun verkenning van het noordoosten van Noord-Amerika op omdat het "geldgewas" dat zij in Vinland zochten, veel dichter bij huis bleek te zijn: ivoor van de overvloedige walruspopulatie waarop zij konden jagen in Disko Bay, slechts duizend kilometer langs de westkust van Groenland.

Ze konden zich voeden met landbouw en visserij, maar het ivoor betaalde alle dingen die ze uit Europa moesten importeren (hout, ijzer en brons, glas in lood, enz.). Tot 5.000 mensen leefden meer dan vier eeuwen lang in de Groenlandse nederzettingen, blijkbaar blij dat ze 'Vinland' negeerden - en toen verdwenen ze.

Waar ze heen gingen of hoe ze stierven is als een groot mysterie gepromoot, maar de echte reden is waarschijnlijk dat de bodem uit de Europese markt voor ivoor viel in het begin van de 15e eeuw toen overvloedige nieuwe voorraden beschikbaar kwamen uit Afrika en Ruslands nieuwe Arctische nederzettingen.

Het klimaat had zich ook tegen de Groenlandse Noormannen gekeerd (de 'Kleine IJstijd'), dus ze zijn waarschijnlijk gewoon vertrokken naar IJsland of zelfs Noorwegen. Geen bloedbad, geen hongersnood, gewoon een verandering in de handelsroutes. Het is niet altijd dramatisch.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer