Het gebeurt niet morgen, maar het wordt wel mogelijk, sneller dan u denkt.

In de afgelopen weken zijn een aantal aankondigingen gedaan, en die lijken zich te concentreren rond Frankrijk, Spanje en Portugal, waar de meeste investeringen worden gedaan.

2021 is door de EU uitgeroepen tot het Europese jaar van het spoor. De EU heeft onlangs aangekondigd dat "een actieplan om het passagiersvervoer per spoor over lange afstand en over de grenzen heen te stimuleren, in combinatie met wijzigingen aan het trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-V) om de capaciteit van het hogesnelheidsspoor te vergroten, en nieuwe steun van de Europese Investeringsbank (EIB) voor investeringen in het spoor, de weg effenen voor een echte renaissance in het spoor".

EU stelt btw-vrijstelling voor internationale treinreizen voor

Ik denk dat het eerlijk is om te zeggen dat niet velen van ons verliefd zijn op de EU, maar we moeten toegeven dat ze sommige dingen goed doen, en hun plannen en financiële steun voor grensoverschrijdende hogesnelheidsspoorlijnen is een van de dingen die ze goed doen. De Commissie zal de mogelijkheden onderzoeken voor een btw-vrijstelling voor internationale treinreizen in de hele Europese Unie. In 2023 zal de Commissie richtsnoeren uitvaardigen voor de vaststelling van spoortoegangsrechten die betaalbaar grensoverschrijdend treinverkeer stimuleren. Hoge en uiteenlopende heffingen kunnen het opzetten van nieuwe diensten belemmeren en de markt minder aantrekkelijk maken voor nieuwe spelers.

Onafhankelijke exploitanten betalen per kilometer

Hiermee wordt een belangrijk probleem aangepakt, namelijk de kosten voor onafhankelijke exploitanten om gebruik te maken van het spoorwegsysteem. Als een particuliere exploitant, zoals Midnight Trains, een dienst wil aanbieden, moet hij per kilometer betalen voor het gebruik van de bestaande sporen en ondersteuningssystemen. Het hoeft geen verbazing te wekken dat een van de manieren waarop de nationale exploitanten hun "monopolie" beschermen erin bestaat deze tarieven hoog te houden en "onaantrekkelijk" te maken voor de particuliere sector. Wanneer treinen het spoorwegnet van een buurland binnenkomen, betalen de exploitanten een toegangsheffing om het gebruik van het spoor te dekken. Momenteel mogen infrastructuurbedrijven op grond van de EU-wetgeving een toeslag vragen voor die toegangsrechten, maar dat zou wel eens kunnen veranderen.

Het berekenen van de huidige kosten per kilometer is een zeer complexe zaak. De kosten zijn gebaseerd op de lengte van de trein, het aantal passagiers dat hij zal vervoeren, het tijdstip van de dag, de snelheid van de trein, de toegang tot de stations, met andere woorden, duur. Het lijkt erop dat de EU hier werk van maakt, en het is van cruciaal belang om concurrentie uit de particuliere sector aan te trekken. Uiteindelijk heb je de vraag van de consument nodig om een levensvatbaar aanbod te kunnen doen. De andere factor waarmee rekening moet worden gehouden, is dat je veel minder passagiers nodig hebt om een vluchtroute met winst te exploiteren. Rond de honderd passagiers kunnen een vlucht levensvatbaar maken, vliegtuigen zijn klein in vergelijking met een trein. Spoorwegexploitanten moeten honderden passagiers per trein aantrekken om rendabel te zijn.

Nachttreinen stimuleren

Hoe zit het met nachttreinen? Plant de Commissie specifieke acties voor hen? Dit actieplan beoogt de langeafstands- en grensoverschrijdende spoordiensten te stimuleren. Aangezien nachttreinen lange afstanden afleggen en vaak grenzen overschrijden, zullen zij ten volle profiteren van de maatregelen waarin dit actieplan voorziet. In 2022 zal de Commissie geactualiseerde interpretatierichtsnoeren voor Verordening (EG) nr. 1370/2007 vaststellen, die ook betrekking zullen hebben op grensoverschrijdende diensten.

Sommige van deze lijnen overschrijden nu internationale grenzen en veel landen zijn nu verbonden door het hogesnelheidsspoorwegnet. Verwacht wordt dat de komende jaren nog meer landen in Europa met elkaar zullen worden verbonden aangezien Europa zwaar blijft investeren in de nodige tunnels, bruggen en andere infrastructuur.

Lijn Lissabon-Madrid

Volgens de EU bedraagt de totale investering voor het project "Hogesnelheidslijn Atlantische Corridor Madrid-Lissabon voor gemengd verkeer - spoor, elektrificatie en installaties fase II" 1.564.718.863 euro. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de EU draagt 264.950.000 euro bij via het "Multiregionaal Operationeel Programma voor Spanje" voor de programmeringsperiode 2014-2020. De investering valt onder de prioriteit "Bevorderen van duurzaam vervoer en wegwerken van knelpunten in centrale netwerkinfrastructuur".

Lissabon - Madrid, ontwikkeling in drie delen

De lijn Madrid-Lissabon zal in totaal 715 km lang zijn, waarvan 465 km in Spanje. De aanleg van het Spaanse deel van de lijn is opgesplitst in drie trajecten, die zich in verschillende stadia van ontwikkeling bevinden. Naast het traject Plasencia-Cáceres-Badajoz gaat het om het traject tussen Madrid en Plasencia en het 20 km lange traject tussen Badajoz en de Portugese grens, waarvan 2,6 km op Portugees grondgebied ligt. Het huidige project is een vervolg op de aanleg van de spoorwegbedding, de eerste werkzaamheden voor de spoormontage en de installatie van civiele beschermings- en veiligheidsvoorzieningen in tunnels. Al deze werkzaamheden zijn uitgevoerd in het kader van eerdere door de EU gefinancierde acties. De aanleg van de hogesnelheidslijn - die deel zal uitmaken van de Atlantische corridor van het trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T) - zal de vervoersinfrastructuur in Spanje verbeteren. De lijn zal beter aansluiten op de rest van Europa wat aspecten zoals de spoorbreedte betreft. Door de verbindingen tussen Madrid, Extremadura en Lissabon, en langs de hele Atlantische corridor, te versterken, zal de lijn het concurrentievermogen van de spoorwegen vergroten.

Sevilla naar Faro, het is maar een droom

Het project Madrid-Lissabon is goed gevorderd, de sporen zijn gelegd en de signalisatie wordt voltooid. De veelgeprezen spoorlijn van Sevilla naar Faro is nog slechts een droom. Zelfs de grond is nog niet aangekocht, laat staan gefinancierd of gepland. Klik hier voor meer informatie.

Is er een reële vraag naar deze dienst?

Uit de reacties op dit onderwerp blijkt dat er grote belangstelling bestaat voor de mogelijkheid om per hogesnelheidstrein met slaaprijtuigen te reizen, maar, en het is een grote maar, er zal alleen in worden voorzien als er een substantiële vraag is. Midnight Trains, bijvoorbeeld, is van plan om in 2024 te gaan rijden, en Porto is een van hun toekomstige bestemmingen. Vreemd genoeg staat Lissabon tot dusver niet in hun plannen.

Luchtvaartmaatschappijen kunnen veel flexibeler zijn in hun prijsstelling en hebben een veel lager passagiersaantal nodig om winstgevend te zijn. Is er een reële vraag naar hogesnelheidstreinen voor lange afstanden?

Author

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman