Zondag verlieten ook de laatste Franse troepen het buurland Niger. Ze waren daarheen gestuurd om te vechten tegen dezelfde islamitische rebellen die Mali terroriseren. Vrijwel elk regime in de regio heeft te maken met een gewelddadige islamitische revolutionaire beweging in de noordelijke, woestijnachtige delen van het land.

De Fransen vertrekken nu omdat Frankrijk weigert "gegijzeld te worden door putschisten": dat wil zeggen door het militaire regime dat afgelopen juli de gekozen president omverwierp. De VN-troepen vertrekken eigenlijk om dezelfde reden uit Mali, hoewel ze er diplomatieker over zijn.

Franse troepen verlieten onlangs ook Burkina Faso na twee militaire staatsgrepen vorig jaar. De jonge Burkinabé officieren vonden het, net als hun Malinese en Nigeriaanse medesamenzweerders, verstandig om de buitenlanders de schuld te geven van alles wat er mis ging en de drie rebellengroepen hebben nu een defensiepact opgericht dat de Alliantie van Sahelstaten wordt genoemd.

De 'Sahel' wordt conventioneel gedefinieerd als de landen aan de zuidelijke randen van de Sahara-woestijn, met beperkte regenval en hoge temperaturen. De meeste waren Frans bezit tijdens de koloniale periode, zijn aanzienlijk armer dan de meeste andere delen van Afrika en hebben nooit veel geluk gehad met het smeden van stabiele democratieën.

Tsjaad, dat ten oosten van Niger ligt, was al een dictatuur, hoewel de macht van vader op zoon overging nadat de lang regerende zittende president, Idriss Déby, in 2021 een kogel tegenhield tijdens een bezoek aan het noordelijke slagveld tegen de lokale islamistische terroristen daar. Tsjaad is het enige deel van de Sahel waar nog buitenlandse troepen zijn (afgezien van Russische huurlingen).

En tot slot Soedan, het enige Sahel-land met een economie die boven het bestaansminimum uitstijgt, dankzij olie en goud. Maar het wordt nu verscheurd door een burgeroorlog in het hele land tussen twee rivaliserende krijgsmachtdelen over de verdeling van de buit.

Zes miljoen mensen in Soedan zijn al 'intern ontheemd' en 1,5 miljoen zijn naar het buitenland gevlucht. Toch stuurt niemand internationale troepen om 'de vrede te herstellen' of voor de vluchtelingen te zorgen, zelfs geen moslimlanden. Zelfs geen rijke Arabische landen die het zich gemakkelijk zouden kunnen veroorloven: ze weten dat het een verloren zaak is.

Er is geen toeval in al die ineenstortingen van regimes, militaire overnames en internationale terugtrekkingen: wat er in de Sahel-landen moest gebeuren, gebeurt nu eindelijk.

Al deze landen zijn halfwoestijngebieden die alleen langs twee grote rivieren een grote bevolking kunnen onderhouden: de Niger voor de meer westelijke landen en de Nijl voor Soedan. Maar er is een grens aan het aantal mensen dat ze kunnen onderhouden en die grens is waarschijnlijk al enige tijd geleden bereikt.

Dus hoe kom je van dat (redelijk neutrale) feit tot de huidige catastrofe? Ten eerste komt er gewoon niet genoeg geld binnen. Wat de staat ook doet, hij kan niet langer zorgen voor onderwijs, gezondheidszorg of zelfs veiligheid voor zijn steeds groeiende bevolking en de mensen worden steeds wanhopiger. Dat is fase één.

Dan wenden sommige van die wanhopige mensen zich tot extremistische ideologieën - wat in moslimlanden islamitische fanatici betekent. Islamitische Staat - Sahelprovincie' (opgericht in 2015) en verschillende rivaliserende groepen ontstaan, en verschillende buitenlandse troepen arriveren om het tij een tijdje te helpen keren. Fase twee.

Uiteindelijk geven die buitenlandse reddingsmissies het op of worden ze verdreven, en overgebleven democratieën worden vernietigd door ambitieuze maar onwetende soldaten. Fase drie, die zich nu ontvouwt.

Wat is fase vier? Waarschijnlijk winnen de islamitische fanatici in de meeste gevallen de gevechten en nemen ze de staat over. Ze doden veel mensen, vernielen bibliotheken, vernielen historische monumenten, bidden woedend - maar ze komen er niet achter hoe ze al die hongerige mensen te eten kunnen geven. Ze zien dat niet eens als hun taak. Zie Afghanistan.

En wat zal de rest van de wereld doen? Die zal de Sahellanden mijden en afsluiten van de rest van de wereld, net zoals we met Afghanistan hebben gedaan. De Afrikaanse Unie kan verschillende reddingsmissies proberen, zoals in Somalië, maar uiteindelijk zal ze het waarschijnlijk ook opgeven.

Afrika is niet ten dode opgeschreven. De toekomst van Afrika hangt, net als die van de meeste andere plaatsen, af van wat het land nu gaat doen. Zelfs Senegal, dat technisch gezien deel uitmaakt van de Sahel, is niet gedoemd. Een kustlijn hebben helpt waarschijnlijk, maar een redelijk goede regering ook.

Maar de andere Sahel-landen zijn waarschijnlijk ten dode opgeschreven. Ze hebben een dodelijke combinatie van extreme armoede, een zeer hoge verhouding tussen bevolking en bruikbaar land en een zeer hoog geboortecijfer dat geen tekenen van significante daling vertoont. En we zien nu de nadagen van goedbedoelde buitenlandse interventies in Afrika.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer